Τα παλιά ορυχεία της Στύψης στη Λέσβο...
Απόσπασμα από το βιβλίο του Παν. Σ. Παρασκευαϊδη "Η Μυτιλήνη επι Γατελούζων"
Οι Γατελούζοι (1355 - 1462) βέβαια δεν είναι δημοκρατικοί Κυβερνήτες εκλεγόμενοι απ' το λαό, όπως δεν ήταν όλοι οι βασιλείς και Ηγεμόνες σ' Ανατολή και Δύση την περίοδο αυτή της Ιστορίας και δεν είναι "ισχύς τους η αγάπη του λαού τους", αλλά ούτε η "πειθώ" των όπλων τους. Ισχύς τους είναι, όχι μόνον η αναγνώριση και στήριξη τους απ' τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα και τη Γένουα, είναι, όπως σε κάθε εποχή, ο πλούτος τους. Αφού συνέλλεξαν αγαθά και χρήματα με την πειρατεία, την οποία ποτέ δεν παραμέλησαν να ασκούν, το εμπόριο, το δουλεμπόριο, ακόμα και τις οικονομικά συμφέρουσες επιγαμίες, έκαναν επενδύσεις στον τόπο που κυβερνούσαν.
Στη Λέσβο έχουν ανάκτορα και πύργους, σπίτια και κήπους, μαγαζιά και κτήματα. Στο Πληγώνι είναι τα εξοχικά τους. Το ίδιο θα συμβεί και με τους μετέπειτα άρχοντες της Τουρκοκρατίας, σαν τον Χασάν Πασά Τζετζάερλη ή τους Κουλαξίζηδες. Οι Γατελούζοι επιπρόσθετα έχουν και ελέγχουν τα ορυχεία της στύψης (alumen), που τους αποδίδουν ετησίως χιλιάδες φλορίνια. Στύψη ανακάλυψαν στα Κοντίσια της Άγρας, στα Παράκοιλα και στη Στύψη, χωριό που δημιουργήθηκε απ' τους εργαζόμενους στα κάτω από αυτό ορυχεία. Στη Στύψη, μια μεγάλη έκταση άδενδρη και άγονη σήμερα, έχει τα "pits" (λάκκους) και τις τεράστιες εκσκαφές με όγκους κοκκινωπού και ασπριδερού πετρώματος.
Οι Γατελούζοι κατασκεύασαν σε μεγάλη διαδρομή λιθόστρωτο μέχρι το σημείο φόρτωσης του ορυκτού. Για να μη γλιστρούν τα ορυκτά ζώα στους λίθους του οδοστρώματος δημιούργησαν με σφυρηλάτηση μικρές οπές. Χιλιάδες άνθρωποι εργάστηκαν στα ορυχεία της Στύψης και χιλιάδες ζώα μετέφεραν το ορυκτό στο λιμάνι της Πέτρας για εξαγωγή στην Ευρώπη. "Καραβιές" ολόκληρες στύψης διακινούνταν απ' τον τόπο φόρτωσης και πουλιόταν για την βιομηχανία νημάτων, δερμάτων, χρωμάτων και για φαρμακευτική χρήση. Το προϊόν είχε και το προσόν να μην είναι άμεσα χρήσιμο στους πειρατές, γιατί πέτρες και χώματα δεν αποτελούσαν επιθυμητή λεία.
